ÇAYKARA TARİHİNDEN BİR SAYFA

Çaykara Ortaokulu İlk Binası

ÇAYKARA TARİHİNDEN BİR SAYFA

Prof. Dr. Necati Ağıralioğlu

1952 yılında Çaykara Ortaokulu açıldı. O yıl Çaykara’nın bir dönüm noktasıdır. Bu yazıda, 1952’den önce orta öğretim tahsili gören Çaykaralılar hakkında kısa bilgiler verilmiştir.

SOLAKLI VADİSİNDEKİ PAZARYERLERİ

20. yüz yılın ilk çeyreğine kadar, 80 kilometre uzunluğundaki Solaklı Vadisinde yerleşim yeri olan bütün köyler Of ilçe merkezine bağlıydı. Solaklı Çayının iki yamacına yerleşmiş halk, vadi tabanında kendilerine yakın kurulan çarşılarda alışveriş yaparlardı. Vadide 4 tane olan bu çarşılarda ayrıca haftanın bir günü pazaryeri kurulurdu. Bu pazaryerleri denizden itibaren vadi boyunca Taşhan, Dernekpazarı, Çaykara ve Hadipazarıdır. Bu çarşılarda bir veya iki katlı dükkanlar bulunurdu. Genellikle giriş katı dükkan, üst kat depo olarak kullanılırdı.

Solaklı Çayı kenarında kurulan bu çarşılardan en işlek olan Hadipazarı, Ataköy Deresi ile Solaklı kavşağında; Dernekpazarı ise Solaklı Çayı ile Holo Deresi kavşağında yer alır. Çaykara ise Solaklı Çayı ile Eğri Dere kavşağının güney doğu arazisinde kuruludur.

SOLAKLI VADİSİ KERVAN YOLU

Geçmiş asırlarda, Doğu Anadolu’nun bir yol kavşağında olan Bayburt’u en kısa yoldan Karadeniz bağlayan kervan yolu Solaklı vadisinden geçtiği için bu yoldan yoğun bir şekilde kervanlar yük ve yolcu taşırdı. Doğu Anadolu’da yazın beslenen hayvan sürüleri sonbaharda canlı olarak bu güzergâhtan geçer, sahilde gemilerle istenen yere ulaştırılırdı. Solaklı Çayı yanındaki bu yolu vadi halkı da yük ve yolcu ulaşımında kullanırdı.110 kilometre uzunluktaki Bayburt- Of kervan yolunu kervanlar ve sürüler 3-4 günde alabildiği için yukarıda adı geçen çarşılarda konaklarlardı. Bu da vadiye ve çarşılara canlılık getirirdi. Fakat bu yoldan hiçbir araba geçemezdi.

1900’lu yılların başında Doğu Karedeniz Bölgesinden Doğu Anadolu Bölgesine sadece Zigana Dağı üzerinden Trabzon- Erzurum araba yolu mevcuttu. O dönemde motorlu araba pek ender olduğu için bu yoldan daha çok hayvan arabaları ile veya yaya yük ve yolcu taşınırdı. Fakat bu araba yolu Solaklı Vadisi kervan yükünün bir kısmını kendisine çekmişti.

1916-1917 Rus işgali yıllarında Of- Bayburt arsında bir araba yolu yapılınca bu güzergâh ve vadi ulaşım bakımından yeniden değer kazandı. Yapılan araba yolu vadideki ulaşımı çok kolaylaştırmıştı. Bu araba yoluna yakın köyler diğerlerine nazaran daha erken iş ve eğitim için dışarıya (vadi dışına) açılabilmişti.

Öte yandan 1917 Rus Devriminden sonra Türkiye ile Rusya arasındaki sınır kapandı. Hem iç kısımdan hem de Doğu Karadeniz’den Rusya’ya ulaşım kesildi. Rusya’dan gelir sağlayan bölge halkının gelir kapısı da kapanmış oldu. Ayrıca Doğu Kardeniz’de Türkiye’den Batum ve Soçi limanlarına gemilerin seferleri de kalktı.  Dolayısıyla Rusya’nın sınıra demir perde çekmesi bölgenin ekonomisine olumsuz etki etti.

1939’te Erzurum’a ve dolayısıyla Doğu Anadolu’ya tren hattı bağlanınca, bu hat Solaklı araba yolu güzergâhının trafik yoğunluğunu iyice düşürdü. Çünkü bölgedeki yük ve yolcular trenle taşınmaya başladı.

İLKOKULLAR AÇILIYOR

1921 yılında Çaykara çarşısında ilk defa bir ilkokul açılmıştı. Önceleri bir çarşı durumunda olan Çaykara 1925 yılında bucak haline getirilmişti. 1929 Of sel felaketinde Solaklı vadisindeki 4 çarşı da tamamıyla yıkıldı. Bu felaketten sonra Hadipazarı iyice zayıfladı ve zamanla giderek zayıfladı ve kapandı.

Cumhuriyetin başlangıcında, aileler çocuklarını okutmak için pek de hevesli değildi. İlçede araba yolu ve elektrik olmadığından bütün işler ve yük taşımaları insan gücü ile yapıldığı için her evin çocuğu evin insan gücü açısından bir zenginliği sayılıyor, okula gitmek sadece bir meslek edinme işi olarak görülüyor, onun okumasına adeta çocuğun kaybedilmesi olarak bakılıyordu.

Şekil 1’de resmi gösterilen “Kondu İlkokulu” 1929 yılında Dernekpazarı’nda açıldı. Bu binanın mimarisi ve inşaat tarzı yöredeki konak gibi büyük ve güzel evlerinkilere benzemektedir. Dernekpazarı’ndaki bu tarihi evlerden iki tanesinin resmi Şekil 2 ve Şekil 3’de görülmektedir. Bakınca insanda sedeften yapılmış birer sanat eseri etkisi bırakmaktadırlar.  

Şekil 1 Kondu İlkokulu,1929

1929 yılındaki selde Çaykara ve pek çok köyde toprak kaymaları oldu. Okul ve arsasını da sel götürdü. Çaykara’da okul binası yapılmak istendi,  fakat arsa bulunamadı. Nihayet Işıklı Köyünde hayırsever bir zatın hediyesi olarak bir arsa bulundu ve bir bakıma imece usulü ile 1931 yılında binası tamamlanarak Çaykara İlkokulu oraya taşındı.

Şekil 2 Dernekpazarı’nda tarihi bir ev

1931’den sonra, önce Uzungöl, Ataköy gibi bazı merkezi büyük köylerde beş yıllık ilkokullar açılmaya başlandı. Mesela, 1935 yılında Maraşlı,  1944 yılında Şahinkaya gibi köylerde 5 yıllık eğitim veren ilkokullar öğretime açıldı.   1948 yılında Çaykara ilçe yapıldı. 1948-1949 eğitim-öğretim yılında Eğridere İlkokulu ve Yeşilalan İlkokulu,  1950'de Kabataş İlkokulu, 1952-1953 öğretim yılında Taşören İlkokulu eğitime başladı. İlkokul açılmaları zamanla her köyde tamamlandı. İlkokullar açılmış, fakat ilkokulu bitirenler ortaokula devam edecek okul bulamıyorlardı.

Şekil 3 Dernekpazarı’nda tarihi bir ev

ÇAYKARA ORTAOKULU

1952 yılında Çaykara Ortaokulu açıldı ve Işıklı Mahallesindeki ilkokul binasında eğitim ve öğretime başladı (Şekil 4). O yıl Çaykara Ortaokulunun açılması Çaykara için adeta yeni bir çığır olmuştur. Fakat geç kalınmıştı. Hâlbuki o tarihe kadar Trabzon’un bütün ilçelerinde ortaokul açılmıştı. Mesela Akçaabat’ta ortaokulun açılış yılı 1947’dir.

Şekil 4 Çaykara’da açılan ortaokulun ilk binası.

Çaykara Ortaokuluna 4-5 kilometre mesafe içindeki Işıklı, Yeşilalan, Kabataş, Taşören, Eğridere, Soğanlı, Akdoğan, Şahinkaya, Maraşlı, Aşağı ve Yukarı Kumlu köylerinden öğrenciler okula akın etti. Hatta 8-9 kilometre mesafelerden gelenler bile vardı. Ancak Çambaşı, Taşkıran, Taşlıgedik,  Derindere, Ataköy, Çamlıbel, Köknar, Ulucami, Akköse, Karaçam, Uzungöl, Demirkapı, Çayıroba, Arpaözü gibi köyler ile Dernekpazarı köyleri gibi daha uzak yerlerden her gün yürüyerek okula gidip gelmek mümkün olmadığından bu köylerden pek fazla öğrenci okula katılamadı. Bu uzak köylerden ancak Çaykara merkezde oda kiralayıp kalabilenler okula devam edebildi. O zamana göre çocuğuna Çaykara’da oda kiralayıp çocuk okutmak bile çoğu aileler için ağır mali bir külfetti.

Ayrıca ortaokul köylere uzak olduğundan ilk yıllarda köy ilkokullarını bitiren kızlardan hiçbiri ortaokula devam edemedi. Sadece Çaykara’da oturan memurların kız çocukları okula kayıt yaptırabildi.

1952 yılına kadar yörede ilkokulu bitiren bir öğrenci, ya askeri okulları kazanırsa oraya gidiyor, yatılı okuyor veya kazanırsa ilkokul mezunlarını kabul den Yavuz Selim Öğretmen Okulu gibi öğretmen okullarında parasız yatılı okuyabiliyordu. Trabzon Öğretmen Okulu ise ortaokul mezunu öğrenci alıyordu. Bunların dışında öğrenciler kendi imkânları ile bölge dışında bulunan okullara gidebiliyordu. O dönemde, bölge dışında öğrenci okutmak öyle her ailenin harcı değildi. İlçe dışında okuyacak bir öğrencinin masrafını karşılayacak aile sayısı bir elin parmakları kadar azdı.

1940’DAN ÖNCE DOĞAN VE ORTAOKULLARDA OKUYABİLEN ÇAYKARALILAR

1955 yılına kadar ortaokullardan mezun olanlardan bulabildiklerimin isimlerini ve mesleklerini doğum tarihi sırasına göre aşağıya çıkarıyorum. Çaykara’da çocukluğumuzda bu insanlar büyüklerimiz tarafından bize örnek olarak gösterilirdi. Bu maksatla bazı kaynaklar yanında,“Trabzon Lisesi 100. Yıl Albümü: 1887-1987, 1987”den de faydalanılmıştır.  Bu albümde her mezunun vesikalık fotoğrafı, adı ve soyadı, doğduğu yer ve yılı ile birlikte mesleği de görülmektedir. Albümdeki 1954-1955 yılı dâhil eski yıllar taranmıştır. Ancak eski mezunlarda doğum yeri ilçe olarak Of gösterildiği için bazı mezunların aslen Çaykaralı olup olmadıkları belirlenememiştir. 1955 yılında 15 yaşında yani ortaokulu bitirme çağına gelmiş olanlardan küçükler, 1940 ve daha sonra doğanlar, ister Çaykara’da, ister dışarıda okusun listeye dahil edilmemişlerdir. Ayıca ilkokuldan sonra öğretmen okulunu kazanların hepsinin belirlenmesi tarafımızdan mümkün olmadığından bu insanlar listeye katılmamıştır.

1895 MUSTAFA CANSIZ (DİN ÂLİMİ): 1895 yılında Kondu’da doğan Mustafa Cansız üniversite tahsiline eşdeğer bir tahsil yaptığı kabul edilerek uzun yıllar Trabzon ve Rize havalisinde hizmet etmiş ve 1975 yılında vefat etmiştir.

1899 CEVDET SUNAY (CUMHURBAŞKANI): Çaykara-Ataköy kökenli Cevdet Sunay (10 Şubat 1899, Erzurum – 22 Mayıs 1982, Ankara),  Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 12. Genelkurmay Başkanı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin beşinci cumhurbaşkanı görevlerini yürütmüştür.

1914 OSMAN TURAN (PROF. DR.): Şahinkaya kökenli Osman Turan (1914 Çaykara, Trabzon - 17 Ocak 1978 İstanbul) ortaokulu Bayburt’ta okudu. Kendisi Türk tarih profesörü, Selçuklu Tarihi'nin kurucusudur. Trabzon milletvekili seçilmiştir.

1919 FAHREDDİN SAMİ MİROĞLU: Aslen Çaykaralı olan Fahreddin Sami Miroğlu, 1937-38 ders yılında Trabzon Lisesinden mezun olmuştur.

1922 AHMET GÜRSOY (YÜKSEK TAHSİL): Maraşlı Köyü doğumlu olan Ahmet Gürsoy Trabzon Öğretmen okulu müdürlüğü ve Trabzon Yüksek Öğretmen Okulu hocalığı yapmıştır.

1922 BEHRAM KURŞUNOĞLU (PROF. DR.): Aslen Çaykaralı olan Prof. Dr. Behram Kurşunoğlu (d. 1922, Bayburt, - ö.25 Ekim 2003; Miami, Florida), 1938-39 Ders yılında Trabzon Lisesinden mezun olmuştur. Teorik fizikçi, eğitimci olan Behram Kurşunoğlu 1972'de fizik alanında TÜBİTAK Bilim ödülü ile onurlandırılmıştır. Behram Kurşunoğlu 2003 yılında Miami'de vefat etmiştir.

1922 MEHMET NÜZHET ULUSOY (HUKUKÇU):  Aslen Çaykara Maraşlı Köyünden olan Mehmet Nüzhet Ulusoy 1922 yılında Çarşamba’da doğdu (d. 1 Ocak 1922 - ö. 6 Mayıs 2000). Samsun Belediye Başkanlığı, 11. dönem Samsun Milletvekilliği ve Samsunspor Başkanlığı yapmıştır.

1924 AHMET KARA (DOKTOR): Çaykara Soğanlı köyünden olan Ahmet Kara, 1945-1946 ders yılında Trabzon lisesinden mezun olmuştur. Trabzon milletvekilliği ve senatörlük yapmıştır.

1924 AHMET TAKAOĞLU (İNŞ. YÜK. MÜH.): Çaykara- Taşören’de doğan Ahmet Takaoğlu babasının Of’ta ticaret yapması sayesinde ortaokula başladı. 1941-42 ders yılında Trabzon Lisesini bitirdi.1949 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesinden mezun oldu. İller Bankası Genel Müdürlüğü yaptı. 1989 da vefat etti.

1924 ÖMER LÜTFÜ HACIPAŞALIOĞLU (ÖĞRETMEN): Çaykara-Eğridere doğumlu olan Ömer Lütfü Hacıpaşalıoğlu (Baş) 1945-46 ders yılında Trabzon Lisesinden mezun oldu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine kaydını yaptırdı. Çaykara Merkez İlkokulunda hocalık ve daha sonra müfettişlik yaptı. Ortaokul 1. Sınıfta Coğrafya dersi hocamdı.

1925 CEVDET YAVUZ (ÖĞRETMEN): Çaykara Akdoğan Köyünde doğdu. Öğretmen okulunu bitirdi. Çaykara Merkez İlkokulunda öğretmenlik yaptı. 2010 yılında Bursa’da vefat etti. 1957-58 ders döneminde Çaykara Ortaokul 1. Sınıfta Tabiat Bilgisi hocalığımı yaptı.

 1925 HASAN TÜRKER (ÖĞRETMEN): Çaykara-Soğanlı Köyünde doğdu. Öğretmen okulunu bitirdi. Çaykara Merkez İlkokulunda öğretmenlik yaptı, müfettiş oldu. 2002 yılında vefat etti. 1958-59 ders yılında Çaykara Ortaokulu 2. Sınıfta Din Dersi hocalığımı yapmıştır.

1925 İSMAL GÜRSOY (Tuğgeneral): Aslen Çaykara- Taşören'den olan İsmail Gürsoy Maltepe
Askeri Lisesi'ni (1945) ve Kara Harp Okulu'nu (1947) bitirdi. Levazım Subayı olarak çeşitli birlik ve kurumlarda, subaylık, müdürlük, öğretim görevliliği (12 yıl) görevlerinden sonra 1978'de Tuğgeneralliğe terfi etti. .

1925 İSMET SOYSAL (ÖĞRETMEN): Maraşlı Köyünde doğdu. Uzun yıllar kendi köyünde öğretmenlik yaptı. Daha sonra Adapazarı’na yerleşti.

1926 AHMET TOPALOĞLU (ÖĞRETMEN): Çaykara Şahinkaya Köyünde doğan Ahmet Topaloğlu, aynı köyde 1944 açılan Şahinkaya İlkokulunun ilk hocasıdır ve uzun yıllar bu okulda öğretmenlik yapmıştır.

1926 ALİ RIZA UZUNER (ORMAN YÜK. MÜH.): Çaykara Soğanlı Köyü doğumlu olan Ali Rıza Uzuner, babasının Çaykara’da ticaret yapması dolayısıyla ilçe dışında ortaokulu okudu. Erzururm Lisesinden sonra, 1947 yılında İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesini bitirdi ve Orman Yüksek Mühendisi oldu. Ayrıca İsviçre’de mesleği ile ilgili ihtisas yaptı. Uzun yıllar Trabzon milletvekili seçildi, bakanlık yaptı. 2013 yılında vefat etti.

1926 İSMAİL HAKKI HACIPAŞALIOĞLU (YARBAY): Çaykara-Eğridere Köyünde doğan İsmail Hakkı Hacıpaşalıoğlu (Baş), 1945-46 yılında Trabzon Lisesinden mezun oldu ve deniz subayı olarak görev yaptı.

 1927 MUSTAFA KUMKUMOĞLU (LİSE M.): Yeşilalan Köyünde doğan Mustafa Kumkumoğlu, Trabzon Lisesinden mezun olmuş, Karayolları 10. Bölgede uzun yıllar çalışmış ve 1977 yılında Trabzon’da vefat etmiştir.

1928 ALİ KEMAL ERDEM (ÖĞRETMEN): Ali Kemal Erdem 1928 yılında Maraşlı köyünde doğdu. 1946-47 ders döneminde Trabzon Lisesini bitirdi. Çaykara ve Trabzon’da öğretmenlik yaptı.

1928 İLYAS KUMKUMOĞLU (LİSE MEZUNU): Çaykara- Yeşilalan Köyünde doğan İlyas Kumkumoğlu uzun yıllar Çaykara’da görev yaptı, 2011 yılında Burhaniye’de vefat etti.

1930 İBRAHİM KUMKUMOĞLU ( ÖĞRETMEN): Yeşilalan Köyünde doğan İbrahim Kumkumoğlu,  1950 yılında  Beşikdüzü Öğretmen Okulunu bitirdi. 1948 yılında ilk defa açılan Yeşilalan Köyü İlkokulunda uzun yıllar öğretmenlik yaptı.                                 

1930 İSMAİL KAYMAK (İLAHİYATÇI): Çaykara Eğridere doğumlu olan İsmail Kaymak ilkokul, ortaokul ve liseyi imtihanlarını dışardan vererek bitirdi. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden mezun oldu. Müftülük yaptı.

1930 MEHMET AKÇELİK (ÖĞRETMEN): Akdoğan Köyünde doğan Mehmet Akçelik, 1948- 1954 yılları arasında 6 yıl Eğridere Köyü İlkokulunda müdürlük ve öğretmenlik yaptı. 1952- 1953 ve 1953-1954 ders yıllarında bana ilkokul 1. ve 2. sınıflarda hocalık yapmıştır.

1930 MEHMET ÇOĞALAN (ALBAY): Çaykara-Eğridere Köyünde doğan Mehmet Çoğalan Çaykara Merkez İlkokulundan sonra askeri okul sınavlarını kazanıp subay oldu. En son Ankara Merkez Jandarma komutanı görevini yürüttü.

1931 FERİDUN FİKRİ KURŞUN (YÜK. MÜH): Çaykara- Akdoğan Köyünde doğdu. 1950-51 ders yılında Trabzon Lisesinden mezun oldu. İstanbul Teknik Üniversitesini bitirerek yüksek mühendis oldu.

1932 KAZIM KAYAOĞLU (ÖĞRETMEN): Çaykara-Taşören Köyünde doğan Kâzım KAYAOĞLU 1964 ve 1966 yılları arasında 2 yıl Eğridere Köyü ilkokulunda öğretmenlik ve müdürlük görevi yaptı. 2012 yılında Samsun’da vefat etmiştir.

1933 MEHMET YAZICI (ÖĞRETMEN):  Taşlıgedik Köyünde doğan Mehmet Yazıcı 1957’ de Beşikdüzü Öğretmen Okulunu bitirdi. Çeşitli illerde öğretmenlik yapı.

1935 ALİ FİKRİ YAVUZ (MÜFTÜ, YAZAR): Ali Fikri Yavuz 1935 yılında Akdoğan köyünde doğdu, 1942-43 ders yılında Trabzon Lisesinden mezun oldu. İstanbul Müftülüğü yaptı. “Kur’an-ı Kerim Meali” adlı bir kitap yazmıştır.

1935 BAYRAM ÇİLİNGİR (DOKTOR): 1935 yılında Çaykara’da doğan Bayram Çilingir, 1954-55 döneminde Trabzon Lisesinden mezun olmuştur. Çaykara’da bir süre doktorluk yapmıştır.

1935 İSMAİL OĞUZ (GAZETECİ): İsmail Oğuz (1935-1980), 1935 yılında Çaykara- Taşlıgedik (Mezere-i Paçan) Köyü'nde doğdu. İstanbul’da gazetecilik yaptı.

1935 MEHMET KIRAL (KORGENERAL): Çaykara- Ataköy doğumlu Mehmet Kıral,  Çaykara İlkokulundan sonra askeri okulu kazandı ve çeşitli hizmetlerden sonra korgeneral oldu.

1935 SALİH ZEKİ UZUNER (ÖĞRETİM ÜYESİ): Çaykara- Soğanlı Köyünde doğan Salih Zeki Uzuner 1953-54 ders döneminde Trabzon Lisesinden mezun olmuştur. Kendisi Jeoloji konusunda doktora yapmıştır. Karadeniz Teknik Üniversitesinde öğretim üyesi olarak çalışmıştır.

1935 YILMAZ TURAN (ÖĞRETMEN): Şahinkaya Köyünde doğan Yılmaz Turan 1959-1960 ders yılında Ortaokul 3. Sınıfta Yurttaşlık dersi hocamdır

1935 ZEKİ EROĞLU (SİYASETÇİ): Çaykara- Maraşlı Köyünde doğan Zeki Eroğlu Trabzon Milletvekilliği yapmıştır.

1935 ZEKİ GÜRSOY (ÖĞRETMEN): Zeki GÜRSOY, 1955-1957 yılları arasında 2 yıl Eğridere Köyünde öğretmenlik ve müdürlük görevi yaptı. 1955- 1956 ve 1956-1957 ders yıllarında benim Eğridere ilkokulunda 4. ve 5. sınıfta hocamdı. 2015 yılında vefat etmiştir.

1935  NURİ KURŞUN (ELEK. YÜK. MÜH.): Nuri Kurşun Trabzon Lisesinden 1955-56 döneminde mezun oldu. İstanbul Teknik Üniversitesi'ni bitirdi ve Elektrik Yüksek mühendisi oldu. Bir süre İTÜ’de asistanlık yaptı.. 

1936 AHMET CEMAL DENİZ (YÜK. Öğ. Ok.): Aslen Çaykara- Maraşlı Köyünden olan Ahmet Cemal Deniz 1958-1959 ders döneminde Çaykara Ortaokulunda Fizik hocalığımı yapmıştır.

1936 ALİ GEDİK (ÖĞRETMEN): Çaykara- Işıklı Köyünde doğan Ali GEDİK, öğretmen olduktan sonra 1954-1955 ders yılında Eğridere Köyü İlkokulunda öğretmenlik ve müdürlük görevi yaptı. 1954-1955 ders yılında benim ilkokul 3. Sınıfta hocamdı.

1936 BEKİR TOPALOĞLU (PROF. DR): 1936 yılında Çaykara- Taşçılar Köyünde doğdu. 1952 yılında İstanbul İmam-Hatip Okulu’na girdi, 1959’da mezun oldu.  1959-1963 yılları arasında İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü’nü bitirdi. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde çalıştı.

1936 FAZLI BALTACI (DOKTOR): 1936 yılında Çaykara-Eğridere Köyünde doğan Fazlı Baltacı 1956-57 döneminde Trabzon lisesini, daha sonra İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesini tamamlamıştır. Bir süre Adapazarı’nda çalıştıktan sonra Trabzon’da doktorluk yapmıştır.

1936 HÜSEYİN AVNİ UYGUN (DOKTOR): 1936 Çaykara- Şahinkaya doğumlu olan Hüseyin Avni Uygun, bir süre Çaykara’da ve Of’ta doktorluk yapmıştır. Kendisi 1958-1959 ders yılında Çaykara Ortaokulunda Fransızca dersi hocam olmuştur.

 1936 MAHMUT KEMAL KUMKUMOĞLU (AVUKAT): Çaykara-Yeşilalan Köyü doğumlu olan Mahmut Kemal Kumkumoğlu Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunudur. Kendisi uzun yıllar İstanbul’da avukatlık yapmıştır.

1937 MUZAFFER YÜCE (VALİ): Çaykara-Yeşilalan Köyünde doğan Muzaffer Yüce, çeşitli illerde valilik yapmıştır.

1937 ZİHNİ EROL GÜRSOY (VALİ): Çaykara- Maraşlı doğumlu Zihni Erol Gürsoy  1954-1955 döneminde Trabzon Lisesinden mezun oldu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesini bitirdi.  Kaymakamlık ve valilik görevlerinde bulundu.

1938 FEVZİ KONAN (İNŞ. YÜK. MÜH.): Aslen Çaykara Işıklı Köyünden olan Fevzi Konan Sarıkamış’ta doğmuş ve büyümüştür. 1962 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesinden mezun olmuştur.

1939 ALİ NACİ TUNCER (HUKUKÇU): Ali Naci Tuncer, Taşören- ÇAYKARA – 1939 doğumludur.  Ankara Ü. Hukuk Fakültesini bitirmiştir. Aynı Fakültede Medeni Hukuk Dalında Master yapmıştır. Hâkimlik Cumhuriyet Savcılığı ve XXI inci Dönem Trabzon Milletvekili yapmıştır.

1939 FEVZİ SEZER (KAYMAKAM): Aslen Eğridere-Çaykaralı olan Fevzi Sezer Göksun ve Korgan gibi ilçelerde kaymakamlık yapmıştır.

1939 HİKMET BALÇIK ( ZİRAAT YÜK. MÜH.): Hikmet Balçık 1957-58 Döneminde Trabzon Lisesinden mezun oldu. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesini bitirdi.

1939 İSMAİL MÜFTÜOĞLU (HUKUKÇU): 1939 Çaykara –Eğridere Köyü doğumlu olan İsmail Müftüoğlu, Çapa Öğretmen Okulunu bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. 4’üncü Dönem Sakarya Milletvekilliği yapan İsmail Müftüoğlu Adalet Bakanı olarak da hizmet etti.

1939 MEHMET KARA (BİNBAŞI):  Çaykara- Eğridere Köyünde doğan ve Kara Harp Okulunu bitiren Mehmet Kara, Akçaabat ve Trabzon Belediye Başkanlığı yapmıştır. Trabzon Milletvekili olmuştur.

KAYNAKÇA

Niyazoğlu, Ahmet Cemal, Post – Zenolular, www.nuke.ulucami.net/modules.php?name...

Toğrol, Ergün, İTÜ İnşaat Fakültesi Cumhuriyetin Ellinci Yılı Kitabı, 1973.

Trabzon Lisesi 100. Yıl Albümü: 1887-1987, 1987.

Düzgün, Hasan, Portreler.

BAYRAM YEMEĞİ

BAYRAM YEMEĞİ

Necati Ağıralioğlu

Çaykara´da Bayram Yemeği!

İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Hidrolik Ana Bilim Dalı Başkanı Çaykaralı hemşehrimiz Prof. Dr. Necati Ağıralioğlu´nun kaleme aldığı geçmişte yaşanmış ´Bayram Yemeği´ adlı makalesini paylaşıyoruz

Tarih: 26.9.2015 14:19:09 / 1388okunma / 0yorum

İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Hidrolik Ana Bilim Dalı Başkanı Çaykaralı hemşehrimiz Prof. Dr. Necati Ağıralioğlu “ geçmişte yüzyıllar boyu süre gelen Çaykara´da yaşanmış ve günümüzde yok olmaya yüz tutmuş "BAYRAM YEMEĞİ" başlıklı yazıda sosyal ve ekonomik kesitler verilmeye çalışılan bir geleneği siz değerli okurlar için yazdı.

Bayram Yemeği başlıklı bu yazıda,  20. Yüzyıl Çaykara´sından sosyal ve ekonomik kesitler verilmeye çalışılmıştır. HATIRLADIĞIM İLK BAYRAM

Hatırlayabildiğim ilk bayram,  Mayıs ayının sonlarına rastlamıştı. Yaklaşık bir aydır mezralardayız ve kısa bir zaman sonra yaylalara çıkacağız. O Ramazan Bayramının ilk günü, 2 Haziran 1954 Çarşamba gününe veya 23 Mayıs 1955 Pazartesi gününe denk gelen bayram olmalı.
 Hayvanlarımızla 1400 metre rakımlı Kukula Suyundaki mezradayız. İlkbaharın sonuna yaklaşıyoruz. Artık 2000 metre yüksekliğe kadar bütün ağaçlar, çalılar vadi tabanlarından yukarıya doğru kademeli olarak yaprak ve çiçek açtı. Genellikle düzlüklerde sığırlar, bayırlarda koyun ve keçiler otlatılıyor. Bütün çimenler, çayırlar, ormanlar yemyeşil. Mor renkli komar (orman gülü) çiçekleri yeşillikler içinde dikkat çekiyor. Büyük sarı renkli zifin çiçeklerinin görüntüsü bakmaya, her tarafa yayılan yoğun kokusu koklamaya değer.   Kuşlar ağaç dallarında ve çatı saçaklarında yuvalar yapmış cıvıldaşıyorlar. Kukula Suyu mezrası Şekil 1 de gösterilmiştir. Şekil 1 Kukula Suyu mezrası 

Bayramın ilk günü insanlar günlük zaruri işler dışında iş yapmazlar. Yörede kadınlar teravih namazı için cami ve mescitlere gittiği halde bayram namazlarına hiç katılmaz. Ramazan Bayramının ilk günü, yayladan, mezralardan ve köyün her tarafından erkekler o zaman yörede sabah saat 8-9 arasında kılınan bayram namazına yetişmek için hızlı adımlarla yollarda yürüyor. Gurbette olmayan evlerdeki büyüklerimiz, sabah namazında camide olmak için, köyde olmalı.
Akranlarım iki akrabamla birlikte sabah kahvaltıdan sonra, genellikle bir pantolondan ibaret olan bayramlık elbiselerimiz üzerimizde, evlerin ortak avlusundaki çimenlikte toplandık. Evlerimize haber verip vermediğimizi hatırlamıyorum, ama bayram namazına gitmeye karar verdik. Bayram namazına gitmekte olan insanlara özenerek 4 kilometre uzakta ve 800 metre rakımlı tepedeki Eğridere Merkez camiine gitmek üzere yola koyulduk. Yol dediğim düzlüklerde çimen, eğimli yerlerde toprak olan patika. Çamur olabilecek yerlere taş konmuş, çok eğimli yerlere ise basamaklar oluşacak şekilde büyük düz taşlar yerleştirilmiş. Biz de yola girdik. Bize yetişen büyüklere yol veriyor, onları öne geçiriyor ve onlara bir süre takılıyoruz. Bir süre sonra önümüzdeki o grup ilerleyince arkamızdan gelen bir başka grubun peşine takılıyoruz. Bir grubun yoldaki konuşmalarından, bayram namazından önce camide yine Sadoğlu İsmail Efendi mi, yoksa Çatal Mustafa Efendi mi vaaz verecek gibi sohbetler kulağıma çarpıyor. Yoldaki karşılaşmalarda yukarıdan gelenler, aşağıdan gelenlere, küçükler büyüklere yolun aşağı tarafına çekilerek yol ve selam veriyor. Yol boyunca göçmen Guguk kuşlarının sürekli ötüşlerini duyuyor, onları dinliyor, dallara bakıyor, fakat onları bir türlü göremiyoruz. Yol boyunca zaman zaman oyun oynamaya dalıyoruz.
Varacağımız camiye yaklaşık bir kilometre mesafede, camide namazını kılıp aceleyle geri dönmekte olan bazı insanlarla karşılaşınca geç kaldığımızı anlayarak geri dönüyoruz. Yine insanlar yolda bizi geçip gidiyor. Yokuş aşağı inerken işimizin daha kolay olduğunu yokuş çıkarken daha iyi anlıyoruz. Yavaş ilerleyebiliyoruz. Yanımızdaki gruplardan birinde, insanlar Sadoğlu İsmail Efendinin vermiş olduğu vaaz konusunda sohbet ediyor.  Çoğunlukla olduğu gibi,  o bayram da dargın Müslümanların bayramda barışması gerektiği vurgulanmış. Arada bir, bir-iki kişiden oluşan hanım gruplar mezralara veya köye doğru yanımızdan geçip gidiyorlar. O gün biz ancak öğleden çok sonra mezralardaki evlerimize acıkmış olarak varabildik.
BAYRAM YEMEĞİ
Ramazan Bayramı her yıl on gün erken olduğu için ilk orucumu 1959 Mart ayında ortaokul 2. Sınıfta iken tuttum. O yıl Ramazan Bayramının ilk günü 9 Nisan Perşembe gününe denk geldi. Artık mezralara henüz çıkılmamış ve ben bayram tatilini köyde geçiriyorum. O bayram ve ondan sonra 1963 yılının Ağustos sonunda İstanbul´a okumaya gittiğim zamana kadar Ramazan Bayramları tatillerinde köyde bulundum. Köyde bütün köylülere mahallemizde Mustafa Ağıralioğlu´nun evinde bayram yemeği verildiğini gördüm ve yaşadım.
Bayram namazı bitiminde cami içinde veya avlusunda herkes birbirleriyle bayramlaşıyor. Akranlar birbirleriyle musafaha ederken, küçükler büyüklerin elini öpüyor. Tebrikleşmeye küçüğün başlaması gerekiyor. Biz büyükleri taklit etmek istiyor, kulaktan duyduğumuz “Bayram-ı Şerifiniz Mübarek Olsun” sözünü telaffuz edemediğimiz için biraz benzeterek biraz kısaltarak acayip bir şekilde söylüyoruz. Büyükler de ” Senin de; çok hayır göresin” diye karşılık veriyor. Cami çıkışındaki bir bayramlaşma görüntüsü Şekil 2 de gösterilmiştir. Köyde herkes birbirini tanıyor. Zaten hemen herkes birbirinin akrabası.Şekil 2 Bayramda cami çıkışında insanların bayramlaşması

Camiden çıkışta insanlar dört yoldan dağılacaklar. Üç yolun girişine birer genç görevlendiriliyor. Bu gençler, gelenleri ısrarla bayram yemeğine davet ediyor ve yönlendiriyor.  Cami cemaatinin çoğu bu davete icabet ediyor. Bazı insanlar başlangıçtaki izdihama karışmamak için cami civarındaki aile kabirlerini ziyaretten sonra davete katılıyor. Bu evde her Ramazan Bayramında üç gün boyunca erkek, kadın, çoluk çocuk eve gelen herkese yemek veriliyor. Böyle üç gün gelenlere yemek vermek ancak hacı evlerinde hacdan yeni gelen hacıları tebrik için gelenlere verilirdi.
İkram sahibinin camiye 100 metre mesafedeki evinde yemekler hazırlanıp pişiriliyor. Bu taş evin hemen kuzeyinde iki katlı ahşap bir misafir binası vardı. Binaya, dışardan girilen bir de tuvalet eklenmişti. Binanın alt katı ahır olarak kullanılırdı. Üst katı ise geniş bir oda ve bir holden ibaretti. Oda halılar ve minderlerle döşenmişti. Yıl boyunca gelen misafirlerin ağırlanması veya gece kalabilmesi için geniş yüklüklerinde misafir yatakları bulundurulurdu.
Ramazan bayramında bu misafir odası erkeklerin yemek yemesi için hazırlanırdı. Önce yaşlı ve hürmete layık insanlar odaya alınır. Onların elleri bir genç tarafından getirilen bakır bir leğende yıkanırken, bu genç ibrikle büyüğün ellerine su dökerdi. Hemen bir peşkir veya havlu tutularak ellerinin kurutulması sağlanırdı. Sofralar 7-8 kişilik hazırlanır ona göre kaşık ve kaplar sofraya konur. Yemeğini bitirenler odadan çıkarken yeni bir sofra ve yeni bir grup odaya alınır, sofraya buyur edilir. Önceki sini ve boş sahanlar gençler tarafından taş evin mutfağına taşınırdı. En sonunda, hizmet eden akraba gençlerine sofralar kurulurdu. Böylece misafirlere yetecek sayıda sofra misafir odasına ulaştırılırdı. Kadınlara taş binada sofra kurulurdu. İlk gün kadınların 20-30 metre sıralar oluşturduğu görülürdü. Taş evdeki 30-35 sofralık yemek ikramı üç gün sürerdi.

YEMEKLERİN SERVİS EDİLMESİ
Taş evin mutfağında yemekler büyük bir siniye yerleştirilir ve gençler tarafından misafirhaneye taşınırdı. İnsan yoğunluğunun ilk saatinde yan yana duran gençler vasıtasıyla yemekler elden ele aktarılırdı.  Ayrıca boş sini ve sahanlar misafir haneden eve taşınırdı. Sulu yemekler bakır taslarda, katı yemekler kapaklı bakır sahanlarda servis edilirdi. Sini, sahan gibi kap kacağın bir kısmı komşulardan ödünç temin edilirdi. O zamanlar güğümler dahil hemen hemen bütün mutfak eşyaları bakırdandı. Yöredeki mutfaklara henüz plastik ve alüminyum eşyalar girmemişti. Kapların kalaylı olmasına dikkat edilirdi. Sadece turşu ve sirke küpleri, bal testileri seramikten; yağ küleği, peynir kurunu ve yayıklar ahşaptandı. Odada halının üzerine bir sofra bezi serilir. Onun üzerine 25-30 santimetre yüksekliğinde sofra ayağı konur onun üstüne sofra yerleştirilir. Sofranın etrafına konan minderler üzerine 7-8 kişi dizilir ve genellikle tek kaptan yemek yenirdi. Sahandan yemek yerden herkes kaşıkla sahanın kendi tarafından yemek alamaya özen gösterirdi. 

YEMEKLERİN HAZIRLANMASI
Yemeklerin malzeme tedariki bir yıl boyunca düşünülür ve bayrama 8-10 gün kala harekete geçilirdi. Erzak olarak çarşıdan pek fazla bir şey alınmazdı. Sadece buğday unu, şeker ve bazen pirince ihtiyaç duyulurdu. Tereyağı dâhil diğer gıdaların hemen hemen hepsi evde üretilen ürünlerden sağlanırdı. Zaten mutfaklarda tereyağından başka yağ pek bilinmezdi. Onu temin edemeyenler veya çeşni meraklıları bazı yemeklere iç yağı veya kuyruk yağı katarlardı.
 İşçilikleri uzun sürecek yufkalar için bir hafta önceden mahallenin genç ve becerikli hanımlarından bir imece teşkil edilirdi. Evde hamur hazırlanır, ahşap sofralar üzerinde oklava ile yufkalar açılır ve ateş üzerine konan saclarda yufkalar hafif pişirilir. Bu pişmiş yufkalar büyük bir kapa konur ve üstü örtülüp bekletilirdi.
Yemek pişirme işi için mahallin en tecrübeli aşçısı üç günlüğüne eve çağrılır. İlk hatırladığım aşçı Maraşlı Köyünden Hanife halaydı(Kadıoğlu).  Dayısının evi olan eve hevesle ve gönüllü olarak gelir ve yemekleri hazırlardı. Bu vesile ile biraz da hasret giderirdi. Yalnız gençliğinde yanmış ve bir bacağını kaybetmiş olduğundan yürüyerek gelemez, güçlü bir hanım onu 2-3 kilometre uzaktaki evinden sırtında taşıyarak getirir ve sonra evine geri götürürdü. Daha sonra Tenzile Yıldız bu görevi üstlenmiş, en son evin gelini Fatma Ağıralioğlu ( Supa kızı, Sipahi kızı) ustalarından el aldığı bu görevi deruhte etmiştir. Usta aşçıya birkaç genç hanım yardım ederdi. 

YEMEKLER
Hazırlanan yemekler klasik türdendi. Genellikle yemek listesi aşağıdaki gibi olurdu.
- Arpa çorbası veya kuru fasulye
- Pilav veya ev yapımı makarna
- Hoşaf
- Tatlı
- Ekmek ve su.
Arpa çorbası barbunyalı yapılır; yörede meşhurdur ve çok lezzetlidir. Bu ana yemek sayılır. Arpa çorbası veya kuru fasulye 40-50 santimetre yüksekliğinde, 70-80 santimetre çapında büyük bakır kazanlarda sac ayak üstünde ateşte pişirilir. Diğer yemekler büyük bakır tencerelerde hazırlanırdı.
Pilav genellikle bulgurdan yapılır. Zamanla pirinç pilavı da yapılmaya başlanmıştı.
Ev yapımı makarnada ise, önceden hazırlanan ve hafif haşlanmış ev yapımı yufkalar rulo haline getirilip bıçakla çok ince dilimlenir. Kapaklı ve işlemeli bakır sahanlara konan bu makarnaya eritilmiş tereyağı ve peynir dökülür.
Hoşaf genellikle çarşıdan alınan kuru üzümle hazırlanırdı.
Tatlı genellikle baklavadır. Önceden hazırlanan yufkalar baklava tepsisine tek tek serilir. Her yufkadan sonra araya kavrulmuş helva konur.  Böylece en az 4-5 katlı (yufkalı) baklava hazırlanır. Sonra bıçakla üzeri dilimleme için çizilir ve şerbeti hazırlanıp üzerine döküldükten sonra tepsi içindeki baklava ateşte pişirilirdi.
Bazen baklava yerine yufkalardan kadayıfa benzer bir tatlı hazırlanırdı. Çok ince dilimlenmiş yufkalar sahanlara konur, üstüne bol şerbet dökülürdü.
Ekmek olarak genellikle mısır unundan yapılmış ev ekmeği, dilimlenmiş olarak sofralara konurdu. Bazı yıllar çarşıdan buğday ekmeği de satın alınırdı. Zaten sofralarda ekmek pek fazla gitmezdi.
Bütün içme ve kullanma suları Şekil 3´te gösterilen ve eve 100 metre mesafedeki tarihi çeşmeden büyük bakır güğümlerle genç hanımlar tarafından taşınırdı.

Şekil 3 Bütün mahallelinin musluğundan evine su taşıdığı ve hayvanlarını kovanında sulağı tarihi çeşme (hayvan sulama kovanı yol genişletme çalışmaları sırasında yıkılmıştır) 

O DÖNEMLERDE YAŞANAN FELAKETLER
En az 1925´lerden itibaren bu bayram yemeklerinin sürdürüldüğü bilinmektedir. Yörede, bu dönemlerde yaşanan felaketler hakkında bazı bilgilerin sunulması dönemin şartlarını anlamak açısından faydalı olacaktır.
-1909 yılının sonlarında (1324) Işıklı Mahallesinde çıkan yangında evlerin hepsi, 25-30 ev, tamamıyla yanmıştı.
-1914´´te genel seferberlik ilan edilmiş, 20-45 yaş arası, istisnasız bütün eli silah tutan erekler, askere çağrılmış. Askere gidenlerin hemen hemen hepsi şehit düşmüş, pek azı gazi olarak geri dönebilmiştir. Evlerde sadece yaşlılar, kadınlar ve çocuklar kalmıştı.
- 1916-1918 yıllarında Rus işgali yaşanmış. Halkın bir kısmı çarpışmalarda yok olmuş, bir kısmı da muhacirlikte yollarda ve gittikleri yerlerde bulaşıcı hastalıklardan vefat etmişti. İşgal sırasında Ruslar tarafından bir kısım evler yakılmış ve bir kısmı soyulmuştu.
- Gerek Rus işgali döneminde, gerekse daha sonraki yıllarda devlet otoritesi kalmadığından halk, işgalcilerin ve eşkıyanın zülüm ve soygunlarından evini ve malını koruyamamıştı.
- Temmuz 1929´da Of Sel Felaketi yaşanmıştı. Bütün Solaklı Vadisinde, Çaykara ve Hadi Pazarı çarşıları dâhil, yüzlerce bina ve ev yıkılmış, yüzlerce ölüm yaşanmış, araziler toprak kayması ile yok olmuştu. Bu arada Eğridere´de Işıklı Mahallesinin alt arazileri toprak kaymaları sonucu akıp gitmiştir. Zarar gören hanelerin bir kısmı devlet tarafından Maçka´ya yerleştirilmişti. Nisan 1923 doğumlu babam Mehmet Ağıralioğlu o felaket için bana hatırladıklarını şöyle anlatmıştı.”2-3 gün yağmur devam etti. Evimizin aşağısı akmaya başladı. Komşumuz Muhammed Osmanoğlu evimize geldi. Bize, tehlike var niçin duruyorsunuz, dedi. İkindiden sonra camiye sığındık. Camide ıslananlar için soba yakıldı. Bir kısım halk kabanlara gitti. Ayvalı Mahallesinin aşağısı tamamen akıp gitti. Esat Amcanın evinin yanında derin bir yar vardı, orası da akıp gitti. Cavluka´nın altındaki üstü örtülü köprüye sığınan Ahmet Kamberoğlu´nun üvey annesi, köprü ile birlikte sele kapıldı ve öldü. Huşo Köyü aşağıya indi ve vadi çamur ile doldu. Ertesi gün Çaykara´ya gittik. Çaykara´yı tamamen sel aldı. Eğridere´den gelen su ile çalışan cami önünde bir değirmen vardı. O değirmen dâhil bütün çarşıyı sel götürdü. Daha sonra çarşı üst tarafa taşındı ve 1940´lara kadar çarşının alt tarafı pek açılmadı.”
- Arkasından devlet, tarım üretimine ve hayvancılığa ağır vergiler koymuştu.
- 1939 sonrasında, İkinci Dünya Harbi dolayısıyla bölgedeki halk 1945´lere kadar büyük kıtlık ve yoksulluk yaşamıştı.
Bütün bu felaketler yanında bir olumlu durum olarak 1948 yılında köyde ilkokul açılmıştı. 

KÖYDE EKONOMİK DURUM
Yörede olduğu kadar Eğridere´de de halkın ekonomik durumu son derecede zayıftı.
Tarım arazileri kıt ve sarp olduğundan tarım ürünlerini satarak bir gelir temini yok denecek kadar azdı. Sadece biraz fındık bahçeleri olanlar yılda 100-200 kilo fındık satabilirdi. Rakım yüksek olduğundan genellikle fındık çiçekleri ilkbaharın soğuk havalarında donduğu için çoğu yıllar fındık ürünü de verim vermezdi.
 1920´li yıllarda yörede tütün ekiciliği yapıldığı halde, 1925´lerden sonra bölgenin tütün yaprakları bol yağışlardan dolayı çok büyük ve kalitesiz olduğundan bölgede tütün üreticiliği yasaklanmıştı.
1950 yılına kadar köyde hiçbir hanenin sabit geliri bulunmuyordu. Medrese eğitimi almış birkaç kişi bölge dışına çıkıp imamlık yapıyordu.
Bir-iki hane de Çaykara´da dükkân açarak bakkallık veya kumaşçılık gibi işler yapmaktaydı. Fakat Çaykara´nın ticaret imkânı çok zayıftı. Birkaç aile de Trabzon´da ticarete başlamıştı.
Eğridere´de evlerin çoğunda erkekler birkaç aylık gurbete çıkmakta, kalaycılık veya hızarcılık gibi işlerden biraz gelir sağlayıp geri dönmekteydi. Biraz bol para kazananlar yıllık geçime ayırdığı paranın dışındaki paralarla, açlık ve kıtlık tehlikesine karşı, köyden tarla, koru, çayır gibi araziler satın almaktaydı.
1960 yılından sonra bölgeden Avrupa´ya işçi akını başladı. Daha sonra okulları bitiren gençlerden bazıları öğretmenlik gibi bazı memuriyetlere girdi.
1950´lerde yöreden başka bölgelere göçler başladı, göçler 1965´ten sonra arttı ve 1980´den sonra iyice hızlandı. Göçler başlangıçta daha çok Bayburt, Çarşamba, Bafra,  Haymana ve Adapazarı gibi ovalara doğruydu. Sonraları göçler büyük şehirlere yöneldi.
Esas olarak halk geçimini hayvancılığa dayandırmakta, tarlasında yetiştirdiği mısır, fasulye, patates gibi ürünleri tüketerek gıda ihtiyacını karşılamaktaydı. Bazen ev ihtiyacı için az da olsa buğday ve arpa yetiştirmekteydi. Lahana, pancar, kabak, salatalık gibi ihtiyaçlarını bahçesinden sağlardı. Evlerin ana gıdaları süt ürünleri, mısır ve fasulyeydi. Mısırın az bir kısmı yemek yapmak için saklanırdı. Evlerde yetiştirilen mısırın önemli bir kısmı evlerde toplanır, kurtulur, ihtiyaç oldukça değirmenlerde öğütülür ve ekmek yapılırdı. Sadece mısırın kıtlığında ve kıtlık yıllarında, eğer varsa, Devlet Malzeme Ofisinden buğday alınıp ekmek yapılırdı. Yetiştirilen fasulyelerin bir kısmı taze veya kuru tüketilirken, büyük bir kısmı tazeyken turşu kurmak üzere değerlendirilirdi. Kış boyunca bu turşulardan kavrularak sıcak yemek hazırlanırdı. Evlerde ana yemek, manca denen ve fasulye, lahana, buğday, arpa gibi çeşitli ürünlerle farklı türde hazırlanıp pişirilen sıcak yemeklerden biriydi.
Bölgede armut, elma, üzüm, ceviz, kiraz, dut, kestane, erik, ayva gibi çeşitli meyveler bol yetişirdi. Sadece armudun kazan armudu, kırmızı armut, uzun saplı armut, ocak armudu, Temmuz armudu, acı armut gibi onlarca çeşidi  yetiştirilirdi. Her evin meyvesi bol olduğu için çarşıdan meyve olarak en bol mevsiminde sadece karpuz alınırdı.
Halk çarşıdan gaz, tuz ve bez satın almakta ve bel, kazma, balta, tahra, orak, tırpan gibi demir tarım aletlerini temin etmekteydi. Bir de bakır kap kacaklar. Belki ayda bir bir-iki kilo şeker de alan evler vardı.
Her ev ortalama 3- 10 inek beslemekte ve süt ürünleri ile beslenmekteydi. Birkaç aile keçi ve koyun sürüleri beslemekteydi. Hayvan besleyebilmek için kışın 5- 6 ay hayvanların ahırlarda besleneceği hazır otlara ve mısır saplarına ihtiyaç vardı. Bu ise ancak geniş arazileri olanlar için mümkündü. Bir iki ailede 100 baş kadar koyun veya keçi sürüsü olduğu görülürdü. Bu aileler gurbete çıkmayıp bütün aile fertleri ile bu hayvanları beslemeye çalışmaktaydı. Koyun sürüleri olanlar bunlardan sağladıkları bir kısım yağ, peynir ve yünleri satarak geçimlerini sürdürmeye çalışırlardı. Bazen de her yıl doğan kuzulardan erkek olanlar ikinci yıl satılarak bir yan gelir sağlanırdı. Hayvanlardan biri sakatlanır veya kurban kesmek gibi her hangi bir sebeple kesilirse, koyun derisi pösteki, inek ve dana derisi çarık olarak hazırlanır ve evde kullanılırdı.
Her evde dokuma tezgâhları bulunur. Bu tezgâhlarda yetiştirilen kenevirden ip, iç çamaşırı ve torba gibi bazı ev eşyaları yapılırdı. Yünlerden ise çorap, eldiven, kazak, başlık, heybe ve erkek elbisesi için kumaş dokunurdu. Bazen de keçe yaptırılırdı. Kışın dokuma yapılan bu tezgâhlarda genellikle evin büyükleri hanımlar çalışırdı.
Kısaca, her ailenin köyde bir evi, birkaç parça tarlası ve odun, kereste temin ettiği bir korusu, mezralarda en az bir kom evi ve birkaç parça çayırı, yaylada bir yayla evi vardı. Bütün ev halkı çalışarak kendisini ve en az 4-5 ineğini beslemeye çalışırdı. Bazı aileler koyun ve keçi de beslerdi. Haneler arasında gerek gıda, gerekse yaşayış bakımından bir fark yoktu.
O dönemlerde yaşayan büyüklerle yapılan sohbetlerde, o yıllarda halkın çok fakir olduğu belirtilmektedir. Yukarıda çeşitleri bahsedilen mütevazı bayram yemeği çeşitlerinin bile bazı evlerde pişirilemediği de zaman zaman dile getirilirdi.

 
YEMEK HAZIRLANAN EVİN DURUMU
Yemek hazırlanan ev Şekil 4´ te görülmektedir. Bayram yemeği veren evin durumu diğer evlerden farksızdı. Hatta dıştan gelir temini bakımından pek çoğundan daha dar imkânlara sahipti. Hane halkından gurbete çıkan yoktu. Bütün aile fertleri bir arada babadan kalma arazilerini işleyerek ve hayvanları besleyerek geçinmeye çalışırlardı. Bazen etraftan da işlerine yardım edenler olurdu. Kışın herkes gibi köyde ana evde 5 ay kadar kalırlar, ilkbaharda sürülerle birlikte 1,5 ay kadar mezralara çıkarlar ve oradaki obalarda yaşarlardı. Yazın dört ay yaylalara çıkar. Son baharda yine 1,5 ay kadar mezralara iner ve havalar iyice soğuyup otlaklar bittikten sonra köydeki evlerine inerlerdi.  Kış dışında da ev halkının bir kısmı köyde bulunurdu. Bir bakıma yarı göçebe hayatı yaşarlardı. Şekil 5'te en az 200 yıl önce yapılmış bu taş ev görülmektedir.

Şekil 4 Yemek hazırlanan taş ev (resmin sağındaki yolun ucunda görünen ev) 

Bu evde yaklaşık 100 kadar koyun, 20-30 keçi ve 8-10 sığır beslenirdi. Ayrıca her zaman taşımacılıkta kullanılan bir at ile bir çoban köpeği evde bulunurdu. Besledikleri koyun, keçi ve ineklerden sağlanan yağ ve peynirin bir kısmını satarak, her yıl keçi ve koyun erkek yavrularını celeplere pazarlayarak geçimlerine takviye sağlarlardı. Ayrıca her yıl yün ve keçi kılı çarşıya indirilirdi. Yılda yaklaşık 200-300 kilo fındık sattıkları da olurdu. Bu evin arazileri diğer evlere nispeten biraz daha boldu. Çünkü Mustafa´nın babası, kardeşi ölünce hanımını kendi üzerine nikâhlayarak kardeşine miras kalan araziden de da faydalanmıştı. Genellikle evde gıda ürünleri ve özellikle süt ürünleri her zaman boldu.

 

Şekil 5 En az 200 yıl önce yapılmış taş ev

BAYRAM YEMEĞİ GELENEĞİNİN MAHİYETİ
Bayram yemeğinin mahiyetini araştırmama rağmen tam öğrenemedim. Ne zamandan beri veriliyordu, niçin veriliyordu sorularına cevap bulamadım.
Bilinen tek şey 1920´li yıllardan beri verildiğiydi. O yıllarda evin reisi 1869 doğumlu Esat Ağıralioğlu´ydu. Esat, 1916 Rus işgalinde ailesi ile birlikte batıya yaya olarak göç etmiş ve Çarşamba´da 2 yıl kaldıktan sonra, Ruslar memleketten çekilince evine geri dönmüştü. Esat 1949 yılında vefat etmişti. Onun vefatından sonra 1901 doğumlu oğlu Mustafa bu yemek geleneğini sürdürmüştü. Fakat 1970´lerde yemeğe katılanlar giderek azalmıştı.1984´den sonra yani Mustafa Ağıralioğlu´nun ölümünden bir iki sene sonra bu adet bir bakıma kendiliğinden tamamen son buldu.
Esat Ağıralioğlu´nun Babası Sofuzade Hacı Mustafa 1827´de doğmuştu ve zamanla Of kazasının ileri gelenleri arasında sayılmıştı. Sofuzadelerin bugünkü Samsun İli hudutları içinde kalan Vezirköprü´den devlet tarafından alınıp bu yöreye iskân edildikleri tespit edilmiştir. Hacı Mustafa, Çaykara- Eğridere Köyünde, 1916 Rus işgalinde tutuşturulup yakılmış olan 12 odalı bir konak yaptırmıştı. Trabzon Eyaletinde encümen azalığı yapmış olduğu, Of´taki Çakıroğlu Halim Ağaya vasi tayin edildiği bilinmektedir. Sofuzade Hacı Mustafa´nın bu bayram yemeği usulünü atalarından alıp sürdüren kişi olduğu tahmin edilmektedir. Mustafa´nın iki hanımdan 12 kızı ve beş oğlu dünyaya gelmişti. Kendisi Rumi 1318 (1902) yılında vefat etmiş ve cenazesi Ağıralioğlu mezarlığına defnedilmişti. Kendisi için güzel bir mezar yaptırılmış ve mezar taşları Trabzon´da hazırlatılarak atla yerine taşınmıştı (Şekil 6).  Hacı Mustafa Ağa´ nın bugün zor okunabilen mezar taşı kitabesi yeni yazı ile aşağıya çıkarılmıştır:
“El halas-ü minel mevt.
İster etme bu fena ziynete rağbet, ister et,
Mevtaya her bir takas eylesen mahkûmdur,
Sofuzade Mustafa Ağa dahi vardı dün,
İmdi bahr-i meçhullere daldı bugün madundur.
Eşraf-ı kazadan olup yetmiş
Üç yaşında vefat eden Sofuzade
Hacı Mustafa Ağa´ nın ruhunarıza en-lillah el fâtiha. 
Sene 1318 “. 

Şekil 6 Hacı Mustafa Ağa'nın mezar taşı

Öldüğü zaman bütün oğulları ve pek çok torunu hayattaydı. Oğullarından Mehmet 1908 yılında, Cafer 1908 yılında, Halim 1915 yılında vefat etmiştir. Rus işgalinden sonra 1926 yılında diğer oğlu Abdullah da ölünce Mustafa´nın oğullarından sadece Esat hayatta kalmış ve 1949 yılına kadar yaşamıştır.
Esat´ın oğlu Mustafa hiç gurbete çıkmazmış. Babam Mehmet Ağıralioğlu´nun bana anlattığına göre gurbete çıkmadığı için dedem Dursun Ağıralioğlu da Mustafa´yı destekleyerek 1940´lı yıllarda Mustafa´nın köyde muhtar olmasına katkı sağlamıştı. Mustafa uzun zaman bu muhtarlık görevini sürdürmüştü.
Bayram yemeği için 1943 yılında, 1900 doğumlu dedem Dursun (Mehmet´in oğlu, Hacı Mustafa´nın torunu), babam Mehmet´e:  “ Bayram yemeği yükünü bu evden (Esat´ın evinden) kaldırmak için bu vazifeyi artık bizim üstlenmemiz lazım” demiş. Fakat 1945 yılının 30 Ağustosunda bir böcek sokması sonucu genç yaşta vefat edince bu arzusu yerine gelmemişti.
Acaba bu bayram yemeği ananesi Esat´a atalarından mı miras kalmıştı? Bu konuda kesin bir bilgiye ulaşılamamıştır. Fakat böyle olması kuvvetle muhtemeldir.
Çaykara´da, Haldizen gibi bazı köylerde de böyle bayram yemeği geleneği olduğunu duymuştum.  Ayrıca Anadolu´nun çeşitli yerlerinde köyün ileri gelenlerinin bayram yemeği verdiklerini öğrendim. Bir de Doğu ve Güneydoğu Anadolu´nun bazı köylerinde bayram günü köylülerin köy odasında veya mevsimine göre kırda toplanıp kendi yanlarında getirdikleri yemekleri hep beraber yediklerini öğrendim. Ayrıca bazı yörelerde Cuma namazından sonra cami avlusunda bir kimsenin hayrına keşkek veya lokum gibi yiyeceklerin dağıtıldığını gördüm.
Bayram yemeği âdetlerinin niçin, nasıl ortaya çıktığını bilmiyorum. Ama zamanına göre insanlar arasında iyi bir dayanışma, yardımlaşma ve sosyalleşme sağladığı söylenebilir.